25 e zondag dhj A 2023
Met een groepje kinderen tussen 10 en 12 jaar had ik een boeiend gesprek naar aanleiding van de parabel over de gulle eigenaar en de aangeworven dagloners. Mijn eerst vragen waren vrij onschuldig: ik vroeg hen of het rechtvaardig is dat de ene papa of mama meer verdiende dan de andere? En als ze niet gaan werken omdat ze ziek zijn of depressief moeten ze dan ook hun loon ontvangen? De antwoorden waren nogal verschillend maar toch kon men ermee leven dat er verschillen zijn, want sommige jobs zijn zwaarder of soms gevaarlijker. Een meisje maakte de bedenking dat wel iedereen genoeg moet krijgen om te leven, een verassend mooie gedachte op die leeftijd.
Daarna stelde ik een dwingender vraag: stel je voor dat je voor je mama een klusje hebt opgeknapt en ze je daarvoor een ijsje geeft, maar daar komt je broertje binnen van de voetbal en ook hij krijgt zomaar een ijsje: vind je dat rechtvaardig? Bijna iedereen vond het onrechtvaardig, want die broer had het niet verdiend. Toen moest ik hen confronteren met de parabel waarin wordt verteld dat aan het einde van de dag de eigenaar aan alle dagloners eenzelfde loon gaf. Dat dankzij die gulheid ook de gezinnen van wie het laatst was aangeworven konden overleven, vond met heel terecht, maar het gevoel bleef er. Helaas, niet alleen kinderen kijken en vergelijken, ook volwassenen doen zo.
Maar misschien moeten we de zaak ander bekijken, en ons afvragen wie die arbeiders zijn. En dan weten we: die van het eerste uur zijn de knapsten. Dat zijn die met het hoogste diploma, de meest ervaring en de beste komaf. Dat zijn zij die al generaties lang op gelijk welk domein topfuncties bekleden. En die van het laatste uur zijn de kansarmen. Dat zijn jongeren zonder ervaring of zonder diploma. Dat zijn volwassenen of ouderen die vak ziek zijn, hulpbehoevend of gehandicapt. Dat zijn vreemdelingen of migranten die niemand vertrouwt. Maar dat kunnen wij ook zijn, want ook wij hebben goede en kwade dagen. Ook wij zijn misschien te oud om nog voluit te kunnen presteren, ook wij zijn misschien soms ziek en hulpbehoevend.
Sociaal gezien toch bijzonder dat Jezus het recht op een minimuminkomen verdedigt. Eindelijk eten voor het gezin. Natuurlijk had die eigenaar aan de eersten ook meer kunnen geven dan was overeengekomen. Dan zou het principe ‘loon naar werk’ overeind zijn gebleven, maar de parabel wil iets anders zeggen. Zoals altijd in parabels is het ongewone de motor om de boodschap die ze wil brengen te achterhalen.
Jezus wil dat zijn volgelingen een grondige bekering doormaken zodat ze anders gaan kijken, en een andere houding aannemen zoals die van de eigenaar. In het dagelijks leven zijn mensen altijd bezig met vergelijken. Ze verlangen naar datgene dat anderen hebben. Door te vergelijken worden ze jaloers op wie meer heeft of wie iets heeft dat zij niet hebben. René Girard maakt er met zijn theorie over de mimesis de basis van zijn filosofie van. Mensen willen bezitten wat ook de anderen hebben, maar gezien het tekort leidt dat tot spanning en conflict. Ik kan dan moraliserend zeggen: we moeten leren leven met genoeg voor onszelf en met genoeg voor iedereen, maar ook dat werkt niet. Men kruipt slechts uit dit patroon van nabootsen en vergelijken als men een ander principe wordt verroerd vb een religieus motief. De parabel wil daarom meer dan sociale rechtvaardigheid en om dat te bereiken maakt ze een sprong van het alledaagse naar het spirituele.
Hetzelfde principe komt hier terug: Jezus wil meer dan moraliserend wijzen op het belang van voldoende om te leven (hoe belangrijk die idee ook is), Hij wil zijn volgeling gevoelig maken voor de grootmoedigheid en gulheid van de eigenaar, van God. Wie dat een heeft mogen ervaren, houdt op met vergelijken.
Zusters en Broeders, in de eerste lezing zegt God de Heer: ‘Uw gedachten zijn niet mijn gedachten, mijn wegen zijn niet uw wegen’. Het zou goed zijn als we die woorden in ons zouden opnemen. We moeten immers echt geen moeite doen om God te begrijpen, en nog minder om Hem voor te houden wat hij moet doen en wat Hij niet mag doen. Wat we wel moeten doen is ons inzetten voor zijn wijngaard van liefde, vrede en vreugde, niet alleen voor onszelf, maar voor alle mensen.