Beste medegelovigen,
Het lijkt vandaag wel de dag van de spreekwoorden en de zegswijzen. Het begint al in de eerste lezing. ‘Aan de vruchten van de boom herkent men de boomgaard en aan de woorden van de mens zijn gezindheid’, zegt Jezus Sirach. Daar sluit Jezus bij aan: ‘Een goede boom brengt goede vruchten voort en een slechte boom slechte vruchten.’ Daarvoor had Hij al gezegd: ‘Als de ene blinde de andere leidt, vallen beiden in de sloot.’ Een uitspraak waaraan Pieter Bruegel in 1568 een schitterend, maar tegelijk bikkelhard schilderij heeft gewijd. Maar wat er ook van zij, die blinden kunnen in elk geval niet direct de fout maken die Jezus zegt over ‘de splinter zien in het oog van anderen, maar niet de balk in het eigen oog.’ En Hij besluit: ‘Waar het hart van vol is, loopt de mond van over.’ Wellicht is dat de spreuk die we het beste kennen en die ook het meest gebruikt wordt, terwijl de meeste mensen zeker niet weten dat die woorden direct van Jezus stammen.
Woorden en wat we ermee doen, daarover gaat het dus vandaag. Dat woorden niet altijd mooi klinken en vriendelijk bedoeld zijn, weten we, en dat harde en vaak kwetsende woorden niet alleen voorkomen in het dagelijks taalgebruik, maar misschien nog meer op Facebook, Instagram, twitter en meer van de sociale media, weten we wellicht ook. Media die trouwens vaak allesbehalve sociaal zijn, want ze barsten van beledigende en kwetsende woorden en zetten vaak aan tot geweld en agressie. En zo zeggen ze veel over de auteur van die woorden, want waar zijn hart van vol is, loopt zijn mond van over.
En nu moeten we ons zeker de vraag stellen waar ons hart van vol is en waar onze mond van overloopt. Zit ons hart vol kritiek op alles en iedereen, zodat onze mond overloopt van alles verkeerd vinden wat we zien en horen? Zijn we mensen voor wie nooit iets goed is, en die alles beter weten? Mensen die de kleinste splinter zien in het oog van anderen, maar blind zijn voor de balk of de vele balken in hun eigen oog? Zijn wij zulke mensen? Of zijn we mensen die weinig zeggen, die horen, zien en zwijgen, die geen kwaad maar ook geen goed zeggen? Of kiezen wij in heel ons doen en denken voor woorden van liefde, vrede en vreugde? Zit ons hart vol goede dingen, zodat wij niet op zoek zijn naar de splinter in de ogen van anderen, en niet blind zijn voor de balk in ons eigen oog? En dat moet niet direct een grote balk van grote fouten en tekortkomingen zijn, want ook een klein balkje kan op een zieke boom wijzen. En een zieke boom brengt alleen maar slechte vruchten voort. Zo’n boom willen we zeker niet zijn.
Het is dus duidelijk dat we moeten nadenken over wat we in de lezingen hoorden, want ze zijn direct op ons van toepassing. Op onze goede, maar ook op onze minder goede kanten. Misschien zijn we ons daar niet van bewust, maar die minder goede kanten in onszelf herkennen we niet zo goed. Ik denk dat we tamelijk gemakkelijk kunnen antwoorden op de vraag wat onze kwaliteiten en onze goede kanten zijn, maar dat we veel moeilijker een antwoord vinden op de vraag wat onze gebreken zijn. Probeer het maar eens bij jezelf. Stel jezelf dus de vraag: Welke gebreken heb ik? Dan zal je ondervinden dat je daar niet zomaar een antwoord op vindt. Of is het zo dat we dat antwoord misschien niet willen vinden?
Zusters en broeders, de lezingen van vandaag gaan echt over onszelf. We hoorden woorden waar we ons moeten over bezinnen. En we hebben geluk, want volgende woensdag begint de veertigdagentijd, en dat is bij uitstek een tijd om ons te bezinnen en ons te bekeren. We moeten beseffen dat we zelf ook kwetsbaar zijn. We hebben geen reden om ons boven de ander te plaatsen. Wat de ander nodig heeft is nabijheid, je medeleven, niet je oordeel. Jezus wil dat we naar verbinding zoeken, geen zelfvoldaanheid maar een gevoel van kwetsbaarheid dat zich vertaalt in mededogen, omdat je in wezen dezelfde breekbare mens bent. Jezus is voor de zachte aanpak. We zouden gevoelig moeten worden voor de Geest die werkzaam is in je eigen leven: waar was God vandaag in je leven, in mensen , in situaties? Die taak geeft Jezus ons mee. Het zou goed zijn ,als ons hart daar vol zou van zijn, want dan zien we geen splinters meer in andermans ogen, en zijn we een gezonde boom die goede vruchten voortbrengt. Amen.